Biuletyn Informacji Publicznych Klauzule informacyjne Deklaracja dostępności

O formowaniu się agresji u dzieci - kilka uwag na temat przyczyn

Opublikowano: środa, 27.10.2010
Odsłon: 3325

      Dziecko spostrzega rzeczywistość w takich kategoriach, jakie cechują jego środowisko wychowawcze, czyli głównie rodzinę. Rzeczywistość, w której są łamane podstawowe prawa dziecka, to najczęściej przykra, smutna, brutalna i nieubłaganie trwająca atmosfera życia rodziny dziecka zaniedbywanego, osamotnionego i nieszczęśliwego. Rzeczywistość ta charakteryzuje się występowaniem przemocy, nietolerancji bądź innych form nacisku, które mocno ranią i okaleczają osobowość dziecka. Doświadczenia i badania nad formowaniem się agresji u dzieci wskazują, że taka rzeczywistość stanowi kluczowy czynnik sprzyjający uczeniu się agresywnych form zachowania i stosowania ich jako skutecznego sposobu pokonywania trudności.
Zgodnie ze współczesnym stanem wiedzy psychologicznej agresja rozumiana jest jako “trwała motywacja do zachowania się w sposób, który z  założenia ma przynieść szkodę i cierpienie innym osobom” (Kornadt 1984) .Występuje ona na podłożu takich emocji jak irytacja , gniew ,wściekłość i rozwija się stopniowo wraz z rozwojem psychicznym jednostki.
Czynników odpowiedzialnych za formowanie się agresji we wczesnym dzieciństwie (w przypadku wykluczenia przyczyn patologicznych) poszukiwać należy w środowisku rodzinnym .Chłód emocjonalny rodziców, częste stwarzanie dziecku okazji do manifestowania gniewu, usprawiedliwianie agresywnych zachowań w otoczeniu, karanie krzykiem lub biciem dostarczają mu doświadczeń , które motywują do powielania zachowań agresywnych , uczą gniewu i formują u dziecka potrzebę buntu.
Wysokie ryzyko nauczenia się agresji przez dziecko w rodzinie stosującej przemoc wynika z częstego narażania go na akty agresji o dużej intensywności. Częstotliwość tego narażania jest tym wyższa im bardziej dziecko jest związane emocjonalnie i zależne w realizacji swoich potrzeb od rodziny. Często w sposób przymusowy uczestniczy ono w konfliktach rodziców i rodzeństwa, nie pozostaje to bez wpływu na przyswajanie sobie przez dziecko negatywnych wzorców zachowań. Mówiąc o agresji nie należy zapominać o zadatkach wrodzonych dziecka, aktywności własnej, wpływach środowiska oraz o wychowaniu.
W każdym przypadku agresji można zatem wyróżnić kilka czynników, które na nią wpływają:

1. Czynnik wrodzony – u wszystkich ludzi mniej lub bardziej jednakowy. Większe różnice w  tym zakresie dotyczą głównie agresji patologicznej. Czynnik ten należy uwzględniać przy dostosowaniu działań wychowawczych do wrodzonych możliwości dziecka.

2. Czynnik aktywnościowy – stwarza on dziecku różne możliwości zdobywania doświadczeń. Bardziej aktywne dziecko częściej będzie narażone na przypadkowe konflikty i  związane z nimi frustracje. Będzie prawdopodobnie częściej nagradzane i karane, będzie zatem miało większe szanse wyuczenia się agresywnych ale i nieagresywnych sposobów zachowania . Wychowując dziecko umiejętnie możemy wzmacniać jego motywację do prawidłowych zachowań.

3.  Czynnik frustracyjny – zależy w dużym stopniu od środowiska i postaw rodzicielskich, (unikanie postaw odrzucenia dziecka lub nadmiernej opiekuńczości ).

4. Czynnik naśladowczy – zależy głównie od środowiska. Można go modyfikować przez wychowanie dostarczając odpowiednich wzorów do naśladowania lub wpływając na środowisko w którym przebywa dziecko ( głównie środowisko domowe).

      Dzieci agresywne sprawiają poważne trudności wychowawcze, gdyż ich zachowanie cechuje brak zdyscyplinowania i naruszanie różnych form współżycia społecznego. Dzieci te często wywierają destrukcyjny wpływ na układ stosunków społecznych w grupie, powodując w niej powstawanie różnych konfliktów i antagonizmów. Zachowanie agresywne w szkole występuje najczęściej w grupach rówieśniczych i  przyjmuje formę kłótni, bójek, dokuczania, wymuszania rzeczy materialnych czy zmuszania słabszych do posłuszeństwa. Przedmiotem agresji bywają zarówno sami uczniowie jak i osoby dorosłe (nauczyciele, rodzice, osoby obce). Agresja może być skierowana na osoby, zwierzęta czy przedmioty i może przybierać postać znęcania się nad zwierzętami , łamania roślin, niszczenia czy uszkadzania sprzętu szkolnego.  
Agresywność przejawiana w okresie dzieciństwa i młodości może u  człowieka dorosłego przybrać postać brutalnego lekceważenia cudzych potrzeb, narzucania przemocą swojej woli, bezwzględnego zmuszania innych do uległości, wywoływania konfliktów a nawet przestępstw.
My dorośli , rozumiejąc te sprawy powinniśmy starać się za wszelką cenę chronić dzieci przed sytuacjami mogącymi wywołać u nich stany buntu , frustracji oraz poczucia bezkarności za to co robią źle. Istotną rolę w zapobieganiu agresji u dzieci odgrywa zaspokajanie ich potrzeb, tych pozornie drobnych i tych, które wymagają bezwzględnego zaspokojenia czyli : potrzeby akceptacji, bezpieczeństwa, aktywności, wolności i  miłości. Pamiętać przy tym należy o podstawowej zasadzie iż dziecko uczy się na drodze prób i sukcesów, a nie prób i błędów.  
            Starajmy się rozmawiając z naszymi dziećmi przekazać komunikat , który da im sygnał, że szanujemy ich indywidualność i  osobowość a jednocześnie uświadomi naszą gotowość do niesienia pomocy :

Ty i ja – stoimy we wzajemnej więzi na której mi zależy i którą chciałbym zachować. Mimo to, każdy z nas jest odrębną osobą ze swoimi niepowtarzalnymi potrzebami i prawem do starania się o ich zaspokajanie. Jeśli pozwolisz mi uczestniczyć w Twoich problemach , będę się starać ze zrozumieniem i akceptacją słuchać Cię w taki sposób, który umożliwi Ci znaleźć własne rozwiązania zamiast uzależniać się od innych .

Takich relacji z własnymi dziećmi serdecznie Państwu życzę.

Przewiń w górę